ศาสนาคืออะไร
อาจกล่าวได้ว่า
คนทุกคนในยุคปัจจุบันเข้าใจความหมายของคำว่าศาสนา
แต่ก็จะให้ความหมายของศาสนาแตกต่างกันไปตามความเข้าใจของตนเอง
ในที่นี้ผู้เขียนขอเสนอความหมายของศาสนาว่าเป็น
"ระบบของความเชื่อและการปฏิบัติของกลุ่มคนต่อปรากฏการณ์ที่มีอำนาจนอกเหนือธรรมชาติและศักดิ์สิทธิ์"
จากคำจำกัดความของศาสนานี้
เราอาจจำแนกองค์ประกอบได้
ดังต่อไปนี้
(1)
ระบบความเชื่อและการปฏิบัติ
(2)
กลุ่มคน
(3)
ปรากฏการณ์ที่มีอำนาจนอกเหนือธรรมชาติและศักดิ์สิทธิ์
ขอเน้นถึงการที่ศาสนามีอิทธิพลต่อกลุ่มคนเพราะศาสนามีส่วนเกี่ยวข้องโดยตรงกับคนหลาย
ๆ
คนที่ให้การยอมรับและเชื่อในระบบปฏิบัตินั้น
หากคน ๆ
เดียวนับถือและปฏิบัติตามลัทธิหนึ่งโดยคนอื่น
ๆ ไม่เห็นด้วย
เราไม่อาจเรียกลัทธิที่คนนั้นนับถือว่าเป็น
"ศาสนา"
ฉะนั้นศาสนามีบทบาทสำคัญต่อกลุ่มคนในสังคม
ด้วยเหตุนี้
นักมานุษยวิทยาชาวฝรั่งเศสชื่อ
อีมิล เดอร์ไคล์ม (Emile Durkheim)
จึงกล่าวว่าศาสนาเป็นความเชื่อของกลุ่มชนซึ่งคิดสร้างสัญลักษณ์เพื่อร่วมกันบูชาและแสดงว่าเป็นพวกเดียวกัน
โดยอาศัยสถานที่แห่งใดแห่งหนึ่งหรือวัดเป็นที่ที่ใช้ร่วมกันในการปฏิบัติพิธีกรรม
ข้อความที่เพิ่งกล่าวไปนี้
เป็นการวิเคราะห์ศาสนาไปในเชิงสังคม
โดยถือว่าศาสนาเป็น "เครื่องมือ"
ในการเสริมสร้างความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันทางสังคม
ดังเช่นในสังคมไทย
คนมักจะถือว่าตนเองเป็นสมาชิกของวัดนั้นหรือวัดนี้ อนึ่ง
คนที่นับถือศาสนาพุทธมักจะบอกว่าเขาเป็นสมาชิกของพุทธศาสนิกชนและจะเป็นสมาชิกต่างกลุ่มกับคนที่นับถือศาสนาอิสลามหรือศาสนาคริสต์จะเห็นได้ว่าศาสนาเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้คนแบ่งแยกออกเป็นกลุ่ม
ๆ
โดยจะรวมกลุ่มกับคนที่นับถือศาสนาเดียวกันอย่างเหนียวแน่น(6)
|